ADDIE modeli, eğitim içeriğini düzenlemek için kullanılan bir eğitim tasarımı metodolojisidir. 1975 yılında Florida State Üniversitesi’nde geliştirilen ADDIE, öğretim tasarımı için hala en yaygın kullanılan modellerden biridir. Bunun sebebi hala etkili ve pratik bir yöntem olmasıdır. Daha sonraki dönemlerde başka öğretim tasarımı yöntemleri geliştirilmiş olsa da, bu yöntemlerin pek çoğu da baz olarak ADDIE’yi kullanmaktadırlar.

ADDIE Modeli Açılımı
“ADDIE” kelimesi bir eğitim geliştirme sürecinin beş aşamasının kısaltmasından oluşur. ADDIE’nin kısaltmasını şu şekilde açabiliriz:

A- Analysis (Analiz)
D- Design (Tasarım)
D- Development (Geliştirme)
I- Implementation (Uygulama)
E- Evaluation (Değerlendirme)

ADDIE modeli, her aşamanın sırayla ve geribildirimlere odaklanarak gerçekleştirilmesi üzerine kuruludur. Model, eğitim tasarımcısına eğitim materyali üzerinde sürekli iyileştirme için geri bildirim sağlayan basitleştirilmiş ve odaklanmış bir çerçeve sunar.

Şimdi dilerseniz ADDIE’nin 5 adımı hakkında bilgi alalım:

Adım 1: Analiz
Herhangi bir içerik veya eğitim stratejisi geliştirmeye başlamadan önce, mevcut durum eğitim ihtiyacı ve bilgi gereksinimi gibi açılardan analiz edilir. Analizin odağı “Durumu nasıl iyileştirebiliriz ve eğitim yoluyla iş hedeflerine nasıl ulaşabiliriz?” şeklinde özetlenebilir. Mevcut durumu ve eğitimin amacını anlamak için bir dizi soru ile başlamak gerekir:

• Bu eğitimin amacı nedir?
• Bu eğitimin hedef kitlesi kimlerdir?
• Ne tür bir davranış değişikliği isteniyor?
• Bu eğitim istenen davranış değişikliği konusunda gerçekten yardımcı olacak mı, yoksa gerçekleştirilmesi gereken başka aksiyonlar da var mı?

Analiz aşamasında hedef kitlenin, iş hedeflerinin, kullanılan eğitim metodolojilerinin, kullanılacak dijital eğitim araçlarının ve yöntemlerinin belirlenmesi oldukça önemlidir. Ayrıca içeriğin yanı sıra bir eğitim planı da oluşturmak gerekmektedir. Bu eğitim planı hem size, hem eğitmenlere, hem de katılımcılara yeterli derecede bilgi verecek kadar detaylı olmalıdır.

Eğitim ihtiyaçlarının analizi ve eğitim planı oluşturma süreci belki de sonraki tüm adımları etkileyecek en önemli adımdır. Bu adımda verilen kararlar, sonraki tüm adımları belirleyecektir.

Adım 2: Tasarım
Analiz ve eğitim planı yapıldıktan sonra tasarım aşamasına geçilir. Bu adım önceki aşamada alınan tüm pratik kararların uygulandığı aşamadır. Eğitimin içeriğini, seçilen eğitim yöntemine uygun bir akış oluşturacak şekilde sıralanmalı ve bir sonraki adımda, fikirler senaryo veya storyboard haline getirilmelidir. Senaryoda ve storyboard üzerinde kafa karıştırıcı olabilecek tüm noktaları ortaya koyulmalı ve olası problemler paydaşlarla bu aşamada kağıt üzerinde çözmeye çalışılmalıdır. Geliştirme aşamasına bırakılmış soru işaretleri sonrasında ekstra geliştirme zamanı ve eforu olarak geri dönecektir. Bu durumlardan kaçınmak için bir demo oluşturmak ve bu demoyu test etmek de oldukça önemlidir.

Adım 3: Geliştirme
Bu aşamada hazırlanılan senaryolar veya storyboard’ları kullanarak dersleri oluşturmaya başlanabilir. Eğitimin her bir unsurunu tasarım aşamasına uygun olarak geliştirilmesi gerekmektedir.

Bu aşama artık tüm detayların belirlendiği aşamadır. Eğer dijital bir eğitim üzerinde çalışılıyorsa grafikler, renkler, yazı tipleri gibi görsel unsurların son haline getirilmesi gerekmektedir. Benzer şekilde navigasyonun ve interaktivitenin gerektirdiği yazılım süreçlerini de nihai hale getirilmelidir.

Eğitimi oluşturduktan sonra, dilbilgisi, yazım, içerik gibi konularda ve interaktivite süreçlerinde hiçbir hata olmadığından emin olmak için testler gerçekleştirilmelidir. Eğer sorunlarla karşılaşılırsa bu sorunlar düzeltilmelidir. Test aşamasında kullanıcının tasarımcıyla aynı şekilde düşünemeyeceğini akıldan çıkarmamak gerekmektedir. Özellikle lineer olmayan kurslar tasarımlarında birden fazla akış senaryosu gözden geçirilmelidir. Bazen kullanıcılar tasarımcının öngöremediği şekilde ilerlemeyi tercih edip, öngörülmeyen durumlar içerisinde kalabilirler. Bu ihtimali gözeterek geliştirme sonrasındaki testlerde olası tüm senaryoların deneyimlendiğinden emin olmalısınız.

Eğitimin mini oyunlar ve interaktivitelerle olabildiğince ilgi çekici hale getirilmesi kullanıcı devamlılığı bakımından faydalı olacaktır. Ayrıca eğitimin uzunluğu konusuna dikkat edilmelidir. Tek bir uzun kurs yerine birden fazla anlamlı parçaya bölünmüş, parçaların konu bazlı olarak tek seferde tüketilebileceği kurs yapıları tercih edilmelidir.

Adım 4: Uygulama
Eğitimin üretimi tamamlandığında ve tamamen test edildiğinde, artık canlıya alma zamanı gelmiş demektir. Kurslar bir LMS’e yüklenir ve eğitimlerin nasıl alınacağına yönelik akışlar belirlenir. Eğitime kimlerin kaydolacağı, eğitimlerin ne kadar sürede bitirileceği, eğitim öncesinde, süresince veya sonunda değerlendirme olup olmayacağı ve olursa kaç puanın geçer not sayılacağına yönelik kararlar verilir. Bu adımın en önemli aksiyonlarından birisi geri bildirim toplama kurgusudur. Eğitimin bundan sonraki takip ve raporlaması LMS aracılığıyla gerçekleştirilir.

Eğitim tasarımcısı, olası herhangi bir soruna karşı kursun ve kullanıcıların durumunu aralıklarla izlemelidir. Olası sorunlarda sürece müdahale edebilmek önem taşımaktadır.

Adım 5: Değerlendirme
ADDIE Modelinin son aşaması değerlendirmedir. Kurs tasarlanıp geliştirildikten ve uygulandıktan sonra, ne kadar etkili olduğundan emin olunmalıdır. Eğitimde aktarmak istenilen bilgiler tam anlamıyla verilebildi mi? Eğitimi alanlar süreci başarılı şekilde tamamladılar mı yoksa zorluklar mı yaşadılar? Eğer zorluklar yaşadılarsa bu zorlukların sebepleri tam olarak neydi? Teknik sıkıntılar mı var yoksa bilgi aktarımından kaynaklı eğitimin temel eğitsel yapısıyla ilgili mi sorunlar var? Bütün bu soruları değerlendirme aşamasında kullanıcılarımıza sorar ve gerekli düzenlemeleri gerçekleştiririz.

Değerlendirmeye en önemli katkıyı LMS’te kayıtlı olan tamamlama verileri ve puanlarla, kullanıcılardan eğitim sonrasında yapmalarını istediğimiz kullanıcı memnuniyet anketleri sunar. Bu verileri değerlendirmek ve gerekli iyileştirmeleri yapmak oldukça önemlidir.
ADDIE modelini idealde sürekli bir döngü olarak düşünmek gerekmektedir. Değerlendirme aşamasında toplanan geri bildirimlerin çıktıları eğitim tasarımcısını başlangıçtaki analiz aşamasına döndürmelidir. Yani her dönemde alınan geribildirimlerle yeniden analiz aşamasına geri dönülmeli ve e-öğrenme içeriği zaman içerisinde mükemmelleştirilmelidir.

Sonuç
ADDIE 70’li yıllarda ortaya çıkmış bir model olarak günümüzde biraz eski kalmış olabilir, ama yine de geliştirilen pek çok modelin ADDIE’yi baz aldığını hatırlamakta fayda var. Ayrıca ADDIE modeli sonrasında Değerlendirme adımının tüm süreçleri kapsayacak şekilde genişletilmesiyle daha da geliştirilmiştir.

Bu blogdaki yazılarımızda daha yeni modeller hakkında da bilgi vereceğiz, ama öncesinde temel bir model olarak ADDIE’yi hatırlatmak istedik. ADDIE’nin avantajları ve dezavantajları ayrı bir yazının konusu olsun. Daha sonrasında ise daha yeni modellerden bahsedeceğiz. Şimdilik hoşçakalın…